Oost Bhutan (འབྲུག་ཡུལ་)

Na het kampavontuur aan het water op de Koninklijke gronden vertrekken we zaterdag vanuit Punakha. We werpen vanuit de bus nog een blik op de Dzong van Paro die er zo schitterend bij ligt met alle vlaggetjes die zijn opgehangen vanwege de aanstaande Royal Wedding. Voor we echt op weg gaan naar Trongsa bezoeken we nog even snel de weekmarkt van Punakha. Vooral Cathelijne is weer helemaal in haar nopjes met deze markt. Dan op weg, we passeren de Pele La pass die op zo’n 3420 hoogte ligt. Het is koud boven, maar wat een fantastisch uitzicht hebben we weer bovenop de pass. Onderweg naar beneden zien we nog wat bijzondere aapjes in de bomen en op de weg. Ze zijn grijs met een witte kop en een zwarte snoet. Ben geen apenkenner, maar ze zien er lief en aandoenlijk uit. Onderweg maken we ook een kort uitstapje van de hoofdroute in de Phobjekha vallei. Deze is beroemd omdat de zwartnek ooievaars hier vanuit Tibet komen overwinteren, we zijn een maand te vroeg dus nog geen ooievaar te zien (helaas!). We hebben ook voor het eerst slecht weer onderweg, forse regen en een paar rake onweersklappen. In het donker komen we aan bij het nog niet voltooide hotel in Trongsa.

In de ochtend bezoeken we uiteraard de Dzong en gaan dan op weg naar Bumthang. Dit is de plaats waar onze gids Tenzing vandaan komt en ons al een hele week enthousiast over verteld heeft. Hier kent hij natuurlijk alle hoeken en gaten. Het oude dorpje is vorig jaar geheel afgebrand, ca. 70 huizen/winkels zijn in vlammen opgegaan. Momenteel werkt men zeer hard aan de wederopbouw. Voor de bouwwerkzaamheden zijn er zeer veel Indiase gastarbeiders ingehuurd. Er zijn te weinig Bhutanese arbeiders om het werk uit te voeren. We zijn er op zondagmiddag en de Indiase mannen hebben een vrije middag en slenteren ook door het dorpje.

Bumthang is de verzamelnaam voor de vier valleien in centraal Bhutan, waarvan de belangrijkste Chokhor is. We maken op maandag een lange wandeling door deze vallei en bezoeken de Jambay Lhakhang tempel, de Kurjey Lhakhang tempel en de Tamsing Goemba. Vooral de eerste is de prachtig en erg oud (7^e eeuw!). Het is ook heerlijk om door de vallei langs de rijstvelden en overige akkerbouw te wandelen. In de middag bezoeken we uiteraard ook nog de Dzong van Jakar en besluiten de dag bij een groot nonnenklooster. Ten opzichte van de mannelijke monks zijn ze fors in de minderheid, maar het klooster waar ze wonen is schitterend gelegen op de top van een berg en de nonnen zijn zeer gastvrij en zeer vereerd met ons bezoek.

Op dinsdag gaan we een waar hoogtepunt van de reis meemaken. We bezoeken de hele dag het festival van Thangbi, dat ook in de Chokhor vallei ligt. Het festival wordt gevierd bij de Thangbi Goemba, een tempel uit 1470 met een prachtig geel dak. We zijn al om 9.00 uur bij de tempel om maar niets te hoeven missen. Vlak voor 10.00 uur is er een processie naar het open veld waar de openingsceremonie wordt gehouden. De hoofdpriester doet enkele rituelen en dan gaat het vuur in twee strotorens. Alle Bhutanese willen dan tussen de brandende torens heen hollen, als deel van het ritueel. Wat een hitte komt er dan vanaf. Het levert wel een zeer spectaculair schouwspel op. Hierna terug naar de binnenplaats van de tempel waar gelukkig de lokale bevolking de overhand van de toeristen hebben genomen en klaar zitten voor veel traditionele dans en zang. We mengen ons onder het publiek en genieten in de warme zon van de optredens. De Bhutanesen zijn zeer gastvrij en we mogen zelfs in de kleedkamer komen waar de dansers zich met maskers en kleding weer klaar maken voor de volgende dans. Dansen doet men in het Boeddhisme al vanaf de 9^e eeuw. Alle attributen die bij de dans en de daarbij aanleunende ceremoniën horen hebben hun specifieke symboliek. Het hoogtepunt van het festival is de dans van de acht manifestaties van Padmasambhava. Omdat de spanning van de religieuze dansen soms niet meer te harden is, treden de hele dag door clowns of atsara op. Ze provoceren het publiek met drolligheden die niet zelden erotisch geladen zijn.

Na de lunch, een picknick net buiten de tempel, worden de aantallen toeristen nog minder en is het helemaal samen met de lokale bevolking genieten van de dans en zang. Het festival is geweldig, mede omdat het in vergelijk met Thimpu veel kleinschaliger is. In Thimpu waren er zeker 9.000 toeschouwers, hier misschien maximaal 500 op het pleintje voor de tempel. Net buiten de tempel is er ook veel te beleven, hier staan de lokale eettentjes en is er grote uitverkoop van goedkope kleding, schoeisel en speelgoed uit India. De verkopers doen goede zaken verzekeren ze me.

’s Avonds slapen we in de River Lodge, Cathelijne en ik krijgen de VIP room toebedeeld. Wat een luxe, het is meer een groot appartement dan een hotelkamer. Er is een apart vergaderkamertje en een groot suite met een zithoek. De slaapkamer is rijkelijk uitgedost met versiersels, volgens de manager is dit opgehangen voor de premier die hier een paar weken geleden heeft geslapen.

We verlaten Bumthang en gaat nu echt het oosten van Bhutan in. Dit is een minder door toeristen bezocht deel van het land en het ziet er nog meer ongerept uit. De regering werkt zeer hard aan het in stand houden van de oude cultuur. Zo is het onder verboden om lelijke westerse reclameborden op te hangen. Boven elke winkel hang alleen maar een simpel bord waar de naam en de soort van de winkel op vernoemd staan. Alle borden zien er hetzelfde uit en dat maakt het straatbeeld heerlijk rustig. Na een stop van een nacht in Mongar reizen we door naar Trashigang, de grootste plaats in het oosten van het land. Omdat we de dag met het festival in Thangbi hebben ingelast is onze uitstap naar Khoma vervallen.

Donderdagochtend kijken we met de groep, gids en chauffeur om 7.00 uur eerst nog naar de televisie, om live de Royal Wedding te bekijken. De jonge koning van Bhutan, hij is nog maar 31 trouwt met een 21 jarige schone. De koning is om 4.00 uur al begonnen met Boeddhistische zuiveringsrituelen, om 8.00 komt dan de bruid ook aan in de Punakha Dzong. Grappig om dan op televisie de binnenplaats te zien, waar wij enkele dagen geleden nog liepen. Het bruidspaar ziet in de traditionele gho en kira prachtig uit. Om 9.15 uur verlaten we de televisie toch maar en gaan op weg naar Trashigang.

Vanuit Trashigang maken we een excursie in de Trashiyangste vallei, waarbij de eerst de Gom Kora tempel bekijken. Ook hier heeft Guru Rinpoche volgens de overlevering gemediteerd na zijn gevecht tegen de kwade geesten. Als we daarna richting Trashiyangste rijden stuiten we op een wegblokkade, in de nacht is er deel van de berg ingestort en de weg geblokkeerd, de bus kan er onmogelijk langs. Onverrichterzake keren we om en na de picknicklunch rijden we nog een stuk de vallei richting Phongme in, waar we het dorp Rangjung en het plaatselijke klooster bezoeken. De monniken hebben zich een vrije middag toebedeeld en spellen met elkaar een wedstrijdje darts. Dat gaat hier echter met darts die zo’n 20 cm lang zijn en een meter of 25 gegooid moeten worden. Ze mikken op een klein houten paaltje. Zodra een van de monniken raak gooit gaat er een groot gejuich op en voeren de monniken en mass een dansje op!

En dan zit het oosten van Bhutan er bijna op. Vanuit Trashigang rijden we in zo’n 9 uur Zuidwaarts naar de grensplaats Samdrup Jongkhar. De laatste kilometers over de slingerende wegen door de bergen van Bhutan. De wegen zijn hier een stuk slechter, maar er wordt wel hard aan gewerkt. Over bijna de gehele 150 km zijn wederom Indiase gastarbeiders aan de weg aan het werk, waaronder ook zeer veel vrouwen. In Samdrup Jongkhar zijn de hotel faciliteiten beduidend minder, de kamer is spartaans met een hard matrasje en een koude douche (emmer met scheppan). Het is onze laatste nacht in Bhutan. ’s Avonds tijdens het diner alvast een beetje afscheid nemen van onze gids Tenzing en de overige groepsleden. Die vliegen allemaal naar huis, terwijl wij nog doorgaan met onze reis naar Sikkim. De grensformaliteiten worden zonder noemenswaardig heden afgewikkeld en dan laten we de bergen van Bhutan achter ons en rijden zomaar op de vlakte van Assam in India. Wat een wereld van verschil. Zeker is dat we Bhutan in onze harten hebben gesloten, wat een prachtig land!